Tiêu chuẩn chiếu sáng là một trong những yếu tố then chốt trong thi công và xây dựng nhà xưởng, không chỉ góp phần nâng cao hiệu suất làm việc và đảm bảo an toàn lao động, mà còn cải thiện chất lượng sản phẩm và đáp ứng các quy định pháp luật. Trong bài viết này, hãy cùng KTG Industrial khám phá chi tiết về tiêu chuẩn chiếu sáng nhà xưởng công nghiệp để hỗ trợ bạn thiết kế không gian đạt chuẩn tối ưu nhất.
Tiêu chuẩn chiếu sáng nhà xưởng là gì?
Tiêu chuẩn chiếu sáng nhà xưởng là bộ quy định do cơ quan quản lý ban hành, nhằm hướng dẫn thiết kế hệ thống chiếu sáng phù hợp với môi trường sản xuất công nghiệp.
Việc tuân thủ theo các tiêu chuẩn này không chỉ đảm bảo hiệu quả làm việc, tiết kiệm điện năng mà còn nâng cao an toàn lao động và chất lượng sản phẩm.
Hệ thống chiếu sáng đạt chuẩn không chỉ tạo điều kiện làm việc lý tưởng, nâng cao năng suất mà còn bảo vệ sức khỏe người lao động. Đây cũng chính là mục tiêu mà KTG Industrial hướng tới khi thi công các nhà xưởng xây sẵn, đáp ứng tối đa nhu cầu sản xuất và đảm bảo an toàn cho doanh nghiệp.
Tiêu chuẩn chiếu sáng nhà xưởng cung cấp các hướng dẫn thiết kế hệ thống chiếu sáng phù hợp cho môi trường sản xuất công nghiệp
Tiêu chuẩn chiếu sáng trong nhà xưởng công nghiệp
Tại Việt Nam, pháp luật hiện hành về tiêu chuẩn chiếu sáng trong các nhà xưởng công nghiệp được quy định cụ thể như sau:
- Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 7114-1:2008 (ISO 8995-1:2002/Cor 1:2005) về Ecgônômi – Chiếu sáng nơi làm việc: Quy định các yêu cầu chiếu sáng nơi làm việc trong nhà và cho người làm việc thực hiện các công việc thị giác hiệu quả, thoải mái và an toàn suốt thời gian làm việc [1]. Ánh sáng cần được thiết kế để tránh hiện tượng chói, lóa mắt, đảm bảo an toàn và duy trì năng suất lao động.
- Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 09:2013/BXD: Áp dụng cho các nhà xưởng có diện tích từ 2.500m2 trở lên. Yêu cầu hệ thống chiếu sáng tối ưu năng lượng, đảm bảo mật độ công suất phù hợp và hiệu suất cao. Tập trung vào việc sử dụng thiết bị chiếu sáng hiệu quả, tiết kiệm năng lượng và thân thiện với môi trường.
- Quy chuẩn QCVN 31:2014/BXD: Áp dụng trong trường hợp sử dụng thiết bị chiếu sáng công cộng hoặc ngoài trời gần nhà xưởng. Hệ thống phải đáp ứng các yêu cầu về an toàn và hiệu quả năng lượng trong các khu vực công cộng hoặc xung quanh nhà xưởng.
Tuân thủ các tiêu chuẩn chiếu sáng không chỉ nâng cao năng suất mà còn đáp ứng các yêu cầu pháp lý và bảo vệ bảo vệ môi trường.
Về quy chuẩn chiếu sáng tại Việt Nam:
- Thông tư 22/2016/BYT: Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chiếu sáng – Mức cho phép chiếu sáng nơi làm việc.
- QCVN 09:2013/BXD: Quy chuẩn về các công trình sử dụng năng lượng hiệu quả.
- QCVN-02-09/BNNPTNT: Tiêu chuẩn quốc gia về chiếu sáng kho lạnh.
| STT | Khu vực chức năng | Độ rọi | Chỉ số hoàn màu (Ra) | Mật độ côn | Giới hạn hệ số |
| 1 | Xưởng sản xuất, nhà máy | 200 | 80 | >13 | 19 |
| 2 | Phân xưởng gia công chi tiết | 300 | 80 | >13 | 19 |
| 3 | Khu vực dây chuyền sản xuất | 750 | 80 | >13 | 22 |
| 4 | Khu vực kiểm định chất lượng thành phẩm | 500 | 80 | >13 | 22 |
| 5 | Khu vực nhà kho | 100 | 80 | <8 | 19 |
Phạm vi áp dụng tiêu chuẩn chiếu sáng nhà xưởng
Phạm vi áp dụng tiêu chuẩn chiếu sáng nhà xưởng bao gồm:
- Quy định về hệ thống chiếu sáng phù hợp với từng không gian làm việc cụ thể trong môi trường công nghiệp.
- Mỗi khu vực, như phân xưởng sản xuất, khu vực kiểm tra chất lượng, hay nhà kho, đều yêu cầu mức độ ánh sáng khác nhau để đảm bảo sự thoải mái cho thị giác, an toàn lao động và sức khỏe của người lao động.
- Đối với các ngành sản xuất đặc thù, tiêu chuẩn chiếu sáng đóng vai trò quan trọng trong đảm bảo sản phẩm đạt cả về số lượng lẫn chất lượng, đồng thời hỗ trợ quá trình sản xuất ra hiệu quả và tiết kiệm năng lượng.
Tiêu chuẩn độ rọi của một số ngành sản xuất phổ biến được quy định như sau:
| STT | Khu vực không gian nhà xưởng | Độ rọi trung bình theo tiêu chuẩn – Lux |
| 1 | Nhà xưởng sản xuất thực phẩm | |
|
300 | |
|
150 | |
|
150 | |
|
500 | |
| 2 | Nhà xưởng sản xuất thuốc lá | 500 |
| 3 | Nhà xưởng sản xuất giấy | 300 |
| 4 | Công nghệ gốm sứ | |
| Công đoạn nung vật liệu | 150 | |
| Công đoạn đúc, nặn, ép | 300 | |
| Đánh vecni và trang trí | 500 | |
| 5 | Nhà kho | 150 |
Bộ tiêu chuẩn chiếu sáng nhà xưởng đầy đủ
Tiêu chuẩn môi trường ánh sáng
Tiêu chuẩn môi trường ánh sáng trong nhà xưởng công nghiệp được xây dựng nhằm đảm bảo hiệu quả làm việc, an toàn thị giác và chất lượng sản xuất. Cụ thể:
- Ánh sáng cần phủ đều mọi khu vực, đảm bảo không bị bóng người hoặc máy móc che khuất.
- Hệ thống chiếu sáng phải thiết kế để không gây khó chịu cho thị giác, tránh làm giảm năng suất lao động và chất lượng sản phẩm.
- Đảm bảo ánh sáng không bị nhấp nháy, ảnh hưởng đến mắt và sức khỏe của nhân viên.
- Ánh sáng cần có nhiệt độ màu và chỉ số hoàn màu phù hợp, đáp ứng yêu cầu đặc thù của từng khu vực làm việc như dây chuyền sản xuất, khu kiểm tra chất lượng hay nhà kho.
- Các khu vực cần được trang bị đèn sự cố và chỉ dẫn thoát hiểm.
- Thiết kế ban đầu nên đạt tiêu chuẩn để hạn chế bảo trì, đảm bảo hoạt động sản xuất không bị gián đoạn.
Tiêu chuẩn ánh sáng nâng cao sản xuất, bảo vệ sức khỏe và đảm bảo an toàn lao động
Tiêu chuẩn chiếu sáng nhà kho
Khu vực tải và dỡ hàng cần đảm bảo độ rọi từ 200–300 lux, trong khi khu vực lưu trữ nên đạt 100 lux. Hệ thống chiếu sáng phải đồng nhất và ổn định, giúp việc di chuyển và vận chuyển hàng hóa trở nên thuận tiện, an toàn.
Sử dụng đèn có chóa là lựa chọn tối ưu để phân bổ ánh sáng đồng đều trong không gian. Đặc biệt, cần chú ý khoảng cách hợp lý khi lắp đặt đèn để đạt hiệu quả chiếu sáng tốt nhất.
Tiêu chuẩn độ rọi ánh sáng nhà xưởng
Tiêu chuẩn độ rọi ánh sáng trong nhà xưởng được thiết kế để đáp ứng nhu cầu ánh sáng khác nhau tùy thuộc vào từng khu vực làm việc. Các khu vực thao tác sản xuất và kiểm tra sản phẩm yêu cầu độ rọi cao nhằm đảm bảo độ chính xác và chất lượng công việc.
- Khu vực kiểm tra sản phẩm: Cần độ rọi từ 500 lux trở lên để hỗ trợ việc nhận biết và phát hiện lỗi chính xác.
- Khu vực sản xuất, làm việc: Yêu cầu độ rọi khoảng 300 lux để đảm bảo điều kiện làm việc hiệu quả.
- Khu vực nhà kho, khu vực chung: Mức độ rọi trung bình từ 100 – 200 lux, đủ để đảm bảo an toàn và tiện lợi trong việc di chuyển, sắp xếp hàng hóa.
Tiêu chuẩn độ rọi ánh sáng trong nhà xưởng được thiết kế phù hợp với nhu cầu ánh sáng của từng khu vực làm việc
Tiêu chuẩn về chỉ số trả màu CRI
Chỉ số trả màu (CRI – Color Rendering Index) phản ánh độ chân thực của màu sắc khi ánh sáng chiếu vào, là một yếu tố quan trọng trong tiêu chuẩn chiếu sáng nhà xưởng. CRI càng cao, màu sắc hiển thị càng chính xác, giúp người lao động dễ dàng nhận diện và đánh giá sản phẩm.
Thang đo CRI: CRI được đo trên thang điểm từ 1 đến 100 (Ra).
Các khu vực quan trọng như sản xuất, kiểm tra chất lượng thường yêu cầu CRI từ 80–100Ra để đảm bảo độ chính xác cao. Các khu vực không yêu cầu cao về màu sắc, như kho bãi, có thể sử dụng ánh sáng với CRI từ 20–40Ra, tùy thuộc vào loại đèn LED được lắp đặt.
Tiêu chuẩn về chỉ số trả màu CRI phản ánh độ chân thực của màu sắc khi ánh sáng chiếu vào
Phân bố độ rọi, độ chói theo tiêu chuẩn
Việc thiết kế ánh sáng trong nhà xưởng phải tuân theo các tiêu chuẩn về phân bố độ rọi và độ chói, tùy thuộc vào đặc điểm nơi làm việc, điều kiện ánh sáng, và chức năng của từng khu vực. Tiêu chuẩn phân bố độ rọi, độ chói cho một số khu vực cụ thể của nhà xưởng được quy định như sau:
| STT | Khu vực chiếu sáng | Tiêu chuẩn chất lượng chiếu sáng | ||
| Độ rọi (lux) | Chỉ số hoàn màu tối thiểu (Ra) | Giới hạn hệ số chói lóa | ||
| 1 | Kho | ≥ 100 | ≥ 60 | 25 |
| 2 | Khu vực kiểm tra, phân loại sản phẩm | ≥ 500 | ≥ 80 | Yêu cầu độ chói thấp |
| 3 | Không gian chung của nhà máy | ≥ 200 | ≥ 80 | Không xem xét |
| 4 | Nhà xưởng sản xuất | ≥ 300 | ≥ 80 | Không xem xét |
| 5 | Khu vực phụ: nhà vệ sinh | ≥ 200 | ≥ 80 | 25 |
Hạn chế tình trạng nhấp nháy theo tiêu chuẩn
Hiện tượng nhấp nháy ánh sáng có thể gây khó chịu, làm giảm thị lực, và ảnh hưởng đến sức khỏe của người lao động. Bên cạnh đó, nhấp nháy còn làm giảm năng suất và chất lượng sản phẩm, gây gián đoạn hoạt động sản xuất.
Để khắc phục, doanh nghiệp nên ưu tiên sử dụng đèn LED chất lượng cao, đảm bảo ánh sáng ổn định và không gây nhấp nháy. Đồng thời, cần kiểm tra và lựa chọn bộ nguồn cung cấp điện đáng tin cậy, nhằm duy trì nguồn điện ổn định và ngăn ngừa hiện tượng này.
Tiêu chuẩn về độ an toàn với môi trường
- Khi chọn đèn chiếu sáng cho nhà xưởng, cần ưu tiên các loại đèn không phát tia UV và không gây chói, nhằm bảo vệ thị giác của người lao động.
- Hệ thống chiếu sáng nên hạn chế tỏa nhiệt để tránh làm nóng môi trường làm việc, giảm tải cho hệ thống điều hòa, tiết kiệm chi phí năng lượng và đảm bảo hiệu quả làm việc.
- Đèn phải được làm từ vật liệu an toàn, không chứa các chất độc hại như thủy ngân hay chì, nhằm bảo vệ sức khỏe người sử dụng và tránh gây ô nhiễm môi trường khi đèn hỏng hoặc bị vỡ.
Ưu tiên chọn đèn chiếu sáng an toàn, không tia UV, không chói, ít tỏa nhiệt, không độc hại
Tiêu chuẩn đồng đều trong chiếu sáng
Độ đồng đều trong chiếu sáng được xác định bằng tỷ lệ giữa độ rọi tối thiểu và độ rọi trung bình. Từ đó, giúp đảm bảo ánh sáng phân bổ đồng đều trên khu vực làm việc, người lao động hoạt động hiệu quả mà không gặp khó khăn do thiếu sáng.
Theo tiêu chuẩn:
- Khu vực làm việc cần đạt độ đồng đều ít nhất là 0,7.
- Khu vực xung quanh nơi làm việc cần có độ đồng đều tối thiểu là 0,5.
Phương pháp tính tiêu chuẩn chiếu sáng nhà xưởng
Tính toán bằng hệ số sử dụng Ksd
Hệ số sử dụng Ksd là một yếu tố quan trọng trong thiết kế và tính toán hệ thống chiếu sáng, đặc biệt là trong các không gian công nghiệp, nhà xưởng.
Hệ số này tính toán này được sử dụng cho những nhà xưởng có diện tích chiếu sáng trên 10m2 và không sử dụng chỉ số phản xạ của tường với ánh sáng để tính toán.
Công thức tính tiêu chuẩn chiếu sáng với hệ số sử dụng Ksd:
Trong đó:
- N: số mối đèn được lắp
- E: hệ số phản xạ của ánh sáng rọi trên bề mặt vị trí làm việc
- A: diện tích nhà xưởng
- F: tổng lượng quang thông
- UF: hệ số đèn sử dụng trên từng mối lắp
- LLF: hệ số ánh sáng bị thất thoát
Từ công thức này có thể suy ra công thức tính cường độ ánh sáng I= để có hệ thống chiếu sáng hoàn chỉnh.
Tính toán chiếu sáng nhà xưởng công nghiệp gần đúng với đèn ống
Để tính toán chiếu sáng cho nhà xưởng công nghiệp gần đúng với đèn ống, có thể áp dụng phương pháp tính với các thông số tiêu chuẩn như sau:
Để tính toán chiếu sáng cho nhà xưởng sử dụng đèn ống, bạn có thể áp dụng phương pháp gần đúng với các thông số tiêu chuẩn như sau:
Thông số cơ bản:
- Đèn ống: Công suất mỗi đèn 30W (2 đèn = 60W).
- Quang thông mỗi đèn: 1230lm.
- Hệ số độ rọi: 100 lux.
- Hệ số phản xạ:
- Trần tối màu: ρtr = 0.7.
- Trần màu trung tính: ρtr = 0.5.
- Tường tối màu: ρtg = 0.5.
- Tường màu trung tính: ρtg = 0.3.
- Hệ số an toàn (K):
- Phối quang trực xạ: k = 1.3.
- Phối quang phản xạ: k = 1.5.
- Chủ yếu phối quang trực xạ: k = 1.4.
Các bước tính toán:
- Xác định diện tích chiếu sáng: Khu vực chiếu sáng có diện tích ≥ 4 m², diện tích trung bình = 2 m², hoặc phòng nhỏ hẹp ≤ 1 m².
- Chiều cao trần: Đo chiều cao từ mặt đất đến trần nhà xưởng.
- Áp dụng công thức:
Trong đó:
- E là độ rọi yêu cầu (lux).
- Q là tổng quang thông của đèn.
- K là hệ số an toàn.
- ptr, gtg là hệ số phản xạ của trần và tường.
- A là diện tích khu vực chiếu sáng.
Tính toán chiếu sáng nhà xưởng công nghiệp theo từng điểm
Phương pháp tính toán chiếu sáng nhà xưởng theo từng điểm là kỹ thuật quan trọng khi thiết kế chiếu sáng cho các không gian yêu cầu tiêu chuẩn chiếu sáng cao như trong sản xuất điện tử, lắp ráp…
Các yếu tố cần xác định:
- Độ rọi trên mặt phẳng ngang (Eng)
- Độ rọi trên mặt phẳng đứng (Edd)
- Độ rọi trên mặt phẳng nghiêng (Engh)
Quy trình tính toán chiếu sáng theo phương pháp từng điểm:
- Đầu tiên, người thiết kế chiếu sáng chọn một điểm cố định trong không gian làm việc, gọi là điểm A. Đây là điểm tính toán độ rọi và khoảng cách tới các điểm sáng.
- Tính khoảng cách từ điểm A đến nguồn sáng trong nhà xưởng (R) để xác định mức độ chiếu sáng tại các điểm đó.
Áp dụng công thức tính độ rọi:
hoặc 
Trong đó:
- E là độ rọi (lux).
- F là quang thông (lumen) của đèn.
- S là diện tích chiếu sáng (m²).
- I là cường độ chiếu sáng (lumen/m²).
- R là khoảng cách từ điểm sáng đến điểm tính toán (m).
Tính toán gần chính xác
Phương pháp tính toán gần chính xác là cách tính chiếu sáng đặc biệt phù hợp cho nhà xưởng có quy mô và diện tích nhỏ. Phương pháp này có độ chính xác cao, giúp tối ưu việc sử dụng đèn chiếu sáng trong không gian nhỏ. Để thực hiện tính toán theo phương pháp này, cần chú ý đến hai yếu tố chính:
- Xác định mật độ công suất chiếu sáng cần thiết cho mỗi đơn vị diện tích phòng (W/m²).
- Tính toán số lượng đèn cần sử dụng, xác định loại đèn, công suất và độ cao của trần nhà.
Công thức tính:
Trong đó:
- Ptổng: Tổng công suất chiếu sáng cần thiết cho phân xưởng (W).
- p: Công suất chiếu sáng yêu cầu trên mỗi mét vuông (W/m²).
- S: Diện tích phân xưởng cần chiếu sáng (m²).
Tính toán gần chính xác thứ 2
Tính toán gần chính xác thứ 2 là phương pháp cải tiến từ cách tính toán chiếu sáng gần chính xác thông thường, tập trung vào việc sử dụng dữ liệu từ bảng có sẵn để đơn giản hóa quy trình thiết kế hệ thống chiếu sáng.
Phương pháp này sử dụng bảng dữ liệu tiêu chuẩn để xác định độ rọi E mà không cần điều chỉnh thêm, trừ khi giá trị thực tế không phù hợp. Trong trường hợp đó, công suất (W/m2) sẽ được chỉnh sửa để đạt mức yêu cầu, với giá trị tham chiếu ban đầu là 100W/m².
Tính toán bằng phần mềm thiết kế chiếu sáng
Tính toán bằng phần mềm thiết kế chiếu sáng là phương pháp sử dụng các công cụ phần mềm chuyên dụng để mô phỏng và tối ưu hệ thống chiếu sáng trong các công trình, giúp đảm bảo độ chính xác cao và tiết kiệm thời gian so với các cách tính thủ công.
Một số phần mềm thiết kế chiếu sáng bạn có thể tham khảo:
| Tên phần mềm | Tính toán, đưa ra các thông số kỹ thuật ánh sáng chi tiết | Lập kế hoạch, tính toán chiếu sáng cho không gian trong nhà và ngoài trời | Miễn phí/ Trả phí |
| DIALux | x | Miễn phí | |
| Luxicon | x | x | Miễn phí |
| Visual | x | x | Trả phí |
| Calculux | x | Miễn phí | |
| Caculux Road | x | Miễn phí | |
| DIALux evo 9.1 | x | Miễn phí | |
| EUROPIC | x | Miễn phí |
Kết luận
Bài viết trên, KTG Industrial đã chia sẻ đến bạn các thông tin chi tiết về tiêu chuẩn chiếu sáng nhà xưởng công nghiệp. Việc thiết kế hệ thống chiếu sáng đạt tiêu chuẩn không chỉ giúp tối ưu hóa môi trường làm việc mà còn giảm thiểu chi phí vận hành.
Là một doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực bất động sản công nghiệp, KTG Industrial cam kết mang đến các giải pháp nhà xưởng xây sẵn và nhà kho xây sẵn, xây dựng theo yêu cầu không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn về chiếu sáng mà còn tối ưu về hiệu quả sử dụng. Liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn chi tiết!
KTG Industrial – Mang đến giải pháp bất động sản công nghiệp hàng đầu Việt Nam
Một số dự án nhà xưởng nổi bật của KTG Industrial:
Tài liệu tham khảo:
[1] Caselaw. (2015). Caselaw.vn. https://caselaw.vn/van-ban-phap-luat/254096-tieu-chuan-viet-nam-tcvn-7114-1-2008-iso-8995-1-2002-cor-1-2005-ve-ecgonomi-chieu-sang-noi-lam-viec-phan-1-trong-nha-nam-2008
